رویکرد هیجان مدار مبتنی بر این فرض است که هویت شخصی ما به طور عمیق با احساسات ما پیوند دارد و احساسات را به عنوان هسته‌ی اصلی درمانی مطرح می‌کند و همچنین می گوید احساسات ما بر رفتارهای ما تأثیرگذار هستند و با تغییر در تجربه احساسات، رفتارهای ما نیز تغییر می‌کند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد درمان متمرکز بر عاطفه، تطابق با اصول اساسی نظریه دلبستگی است که اهمیت علمی فراوانی دارد. این نظریه بیان می‌کند که نیاز ما به تجربه یک اتصال امن و مطمئن با کسی در دوران کودکی و بعدا در روابط عاطفی، یک نیاز اساسی بیولوژیکی است. بنابراین واضح است که چرا چالش‌های روابط ممکن است منجر به ناراحتی شوند؛ زیرا ممکن است این چالش‌ها پاسخگویی به نیازهای اساسی ما را کاهش دهند و ما را به احساس بی‌تاملی درباره حضور و پاسخگویی شریک عاطفیمان برسانند. خواسته‌های ما نه تنها نیازمندی‌ها و انتظارات ما را بازتاب می‌کنند بلکه نشانه‌گر فریاد کمک هستند، درخواستی برای دوست داشته شدن به یک شیوه خاص.
فرضیات اصلی EFT تأکید دارد که الگوهای عاطفی ما که شامل احساسات و باورها هستند، در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرند و در تعاملاتمان با دیگران و تجربه‌های زندگی ما تأثیرگذارند. این مفهوم به وضوح نشان می‌دهد که ارتباطات انسانی و نحوه عملکرد ما به شدت به ساختارهای عاطفی ما مرتبط هستند.به بیان دیگر، نحوه‌ی تجربه زندگی و ارتباط با افراد دیگر بر احساسات ما و تنظیم احساساتمان تأثیرگذار است.
رویکرد هیجان مدار بر این ایده تأکید دارد که احساسات انسانی به نیازهای انسانی وابسته هستند و بنابراین احساسات دارای یک پتانسیل انطباقی طبیعی هستند. اگر این احساسات فعال شوند و افراد از طریق آنها پیش روند، می‌تواند به تغییر حالات عاطفی دشوار و بهبود روابط بین فردی کمک کند.
EFTبه افراد کمک می‌کند تا الگوهای عاطفی خود را بهتر درک کنند، رفتارهای هیجانی اجتنابی را کاهش دهند و در نهایت آنها را به سمت یک زندگی بهتر هدایت کند.
تاریخچه رویکرد هیجان مدار
درمان هیجان مدار که در ابتدا به عنوان روان‌درمانی تجربه‌ای-فرآیندی شناخته می‌شد نتیجه‌ای از موج سوم روان‌درمانی است. این نظریه در دهه ۱۹۸۰، توسط دو پزشک به نام‌های سوزان جانسون و لس گرینبرگ ابداع شد. آنها تحت تأثیر روان‌درمانی‌های انسانی و تجربی کارل راجرز و فریتز پرلز قرار گرفتند. جانسون و گرینبرگ همچنین تأکید کردند که رفتار هر فرد به کنش یا واکنش دیگری وابسته است. این منجر به درک آنها از این موضوع گردید که مشکلات ناشی از الگوهای تکراری تعاملات بین دو نفر ایجاد می‌شود. همچنین لازم به ذکر است که اقدامات سوزان جانسون عمدتا در حوزه زوج‌درمانی متمرکز بوده است.
درمان رویکرد هیجان مدار یکی از روش‌های مهم در زمینه روانشناسی و روان‌درمانی است این نوع درمان معمولاً از روش‌های شناختی-رفتاری، شخص محوری و گشتالت الهام گرفته است و بهبود مسائل روانی را از طریق کار با احساسات عمیق و هیجانات فردی ترویج می‌دهد. همچنین الهام گرفتن رویکرد هیجان مدار از رویکردهای پژوهشی معروف مانند نظریه پیاژه به شناخت بهتر مسائل و حل مسائل فردی کمک می‌کند
انواع روان درمانی هیجان مدار
روان‌درمانی هیجان مدار بر اساس گروه‌های هدف به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:
- خانواده درمانی هیجان محورEFFT (emotionally focused family therapy)
- زوج درمانی هیجان محور EFCT(Emotionally Focused Therapy for Couples )
- درمان فردی هیجان محورEFIT(Emotionally Focused Individual Therapy)
این روش در ابتدا برای زوج‌ها ابداع شده بود اما با تغییرات کوچک، برای خانواده‌ها و افراد نیز به به کارگرفته شد
خانواده درمانی هیجان محور
خانواده درمانی متمرکز بر عاطفه یک مداخله قدرتمند و مؤثر است که به خانواده ها کمک می کند تا با پریشانی کنار بیایند، روابط قوی تری ایجاد کنند و ارتباطات را بهبود بخشند. این رویکرد بر ارتباطات عاطفی بین اعضای خانواده تمرکز دارد و بر اهمیت درک احساسات یکدیگر تأکید می کند
هدف این رویکرد کمک به خانواده‌ها در درک بهتر و مدیریت بهتر احساسات خود در عین ایجاد روابط مثبت و ایمن است.
چه زمانی از خانواده درمانی متمرکز بر عاطفه استفاده می شود؟
خانواده درمانی متمرکز بر عاطفه برای خانواده‌هایی که با مسائل مختلفی از جمله تعارض، مشکلات ارتباطی، مشکلات رابطه والد-کودک و مسائل مربوط به تروما یا از دست دادن روبرو هستند، مؤثر است. این رویکرد می‌تواند برای اهداف زیر به کار گرفته شود:
- افزایش درک و ارتباط بین اعضای خانواده
- تقویت مهارت‌های ارتباطی و حل مسائل
- ترویج پیوندهای دلبستگی سالم
- کاهش تعارض و ناراحتی عاطفی
- کمک به اعضای خانواده در پردازش احساسات دشوار
زوج درمانی هیجان محور
- مرحله اول: تشنج زدایی
- مرحله دوم: تجدید ساختار پیوند
- مرحله آخر: تثبیت و یکپارچگی
رویکرد زوج‌درمانی متمرکز بر عاطفه، یک رویکرد کوتاه‌مدت و ساختارمند برای روان‌درمانی است که معمولاً نیاز به 8 تا 20 جلسه دارد. هدف این رویکرد ایجاد یک وابستگی عاطفی امن‌تر بین دو نفر است. روش زوج‌درمانی EFT برای زوج‌هایی که با مشکلات متفاوتی مانند اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی، مشاجرات مکرر، سابقه خیانت و شرایط سلامتی مزمن روبرو هستند موثر است که شامل سه مرحله می باشد:
تشنج زدایی
این مرحله به افراد کمک می‌کند تا الگوهای منفی در روابط خود را شناسایی و درک کنند و نحوه‌ی تأثیرگذاری آنها بر روابط و ایجاد ناراحتی دوطرفه را شناسایی و بررسی کنند.
تجدید ساختار پیوند
در رویکرد زوج‌درمانی متمرکز بر عاطفه توجه به مرحله دوم که بر تجدید ساختار پیوند تمرکز دارد حائز اهمیت می‌باشد. در این مرحله تغییر الگوهای تعاملی و بنیادی در یک رابطه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
درمانگر در این مرحله به زوج‌ها کمک می‌کند تا سبک‌های پیوند و اتصال خود را بهتر درک کنند و نحوه‌ی تأثیرگذاری این نیازها بر احساسات و واکنش‌هایشان را متوجه شوند. زوج‌ها در این مرحله یاد می‌گیرند که چگونه احساسات و نیازهای خود را به شریک عاطفیشان بگویند.سپس به تدریج آموزش داده می‌شوند که به نیازهای همدیگر با دلسوزی و پاسخ حمایتی واقعی پاسخ دهند.
تثبیت و یکپارچگی
در زمینه روانشناسی رابطه و زوج‌درمانی مرحله آخر با عنوان تثبیت و یکپارچگی، مرحله ای است که زوجین مهارت‌های ارتباطی خود را تمرین وارتقا می‌دهند تا بتوانند الگوهای جدیدی از ارتباط با یکدیگر برقرار کنند. همانند یادگیری هر مهارت دیگری، استفاده موثر از تکنیک‌های جدید نیاز به تمرین و تکرار دارد.
در طول این مرحله درمانگر به عنوان یک مربی عمل می‌کند. نکاتی را ارائه می‌دهد و به زوجین کمک می‌کند تا زمانی که با چالش‌هایی مواجه می‌شوند بتوانند به مسیر خود بازگردند.
پیشنهاد مطالعه بیشتر: روانشناسی خانواده
درمان فردی متمرکز بر هیجان
احساسات تأثیرات مثبت و منفی بر روی افراد دارند. احساسات مثبت می‌توانند به افراد کمک کنند تا رفاه خود را بهبود بخشند، ارتباطات اجتماعی خود را بهبود ببخشند و به سلامتی جسمی خود نیز کمک کنند. از سوی دیگر، احساسات منفی می‌توانند منجر به عدم رضایتمندی و خستگی شود و باعث بروز مشکلاتی در حوزه سلامت روانی نظیر اضطراب و افسردگی گردند
درمان فردی متمرکز بر عاطفه، یک نوع از روان‌درمانی است که به افراد کمک می‌کند تا یاد بگیرند چگونه احساسات خود را شناسایی و پردازش کنند تا بتوانند آنها را بهتر مدیریت نمایند. هدف از این نوع روش، کمک به افراد است تا الگوهای واکنشی خود در برابر احساساتشان را شناسایی کرده و راهبردهای جدیدی برای تنظیم این احساسات فراگیرند و از این طریق به یک زندگی شادتر و سالم‌تر دست یابند.
چه زمانی از درمان فردی هیجان محور استفاده می‌شود؟
درمان رویکرد هیجان مدار برای افرادی می‌تواند مفید باشد که با احساسات ناراحت‌کننده مختلفی مانند غم، ترس، عصبانیت و احساس گناه دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین می‌تواند به کسانی که با مسائل رابطه و آسیب‌های عاطفی سر و کار دارند کمک کند. از این رویکرد می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:
- حل و فصل مشکلات اساسی
- بهبود ارتباط بین افراد در یک رابطه
- افزایش درک و پذیرش احساسات خود
درمان هیجان محور برای کدام اختلالات موثر است؟
اگرچه ابتدا مدل رویکرد هیجان مدار با هدف کاهش عوارض اختلالات خلقی و به ویژه افسردگی مورد استفاده قرار گرفت اما با گذشت زمان و تقویت این تکنیک‌ها به عنوان یکی از کارآمدترین رویکردهای درمانی در زمینه مشکلات روابط عاطفی زناشویی و حل تعارضات خانوادگی شناخته شده
اگر در هر یک از موارد زیر دچار مشکل هستید و در زندگی خود احساس ناکارآمدی می‌کنید، دریافت کمک از یک درمانگر با رویکرد هیجان‌مدار EFT قطعا موثر خواهد بود:
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلقی
افسردگی - حملات پنیک
- اختلال شخصیت مرزی
- اختلال خواب
- اختلال خوردن
- کمال‌گرایی افراطی
- نشخوار ذهنی
- مشکلات روابط فردی
- اختلافات زناشویی
یک درمانگر آموزش دیده در درمان متمرکز بر هیجان می تواند به شما کمک کند تا از احساسات خود آگاه شوید و آنها را درک کنید. این متخصصان می توانند استراتژی های مقابله ای را برای رویارویی و مدیریت احساسات خود به شما ارائه دهند.